Dịch vụ thám tử tư được xem là hợp pháp không? Câu trả lời

Trong xã hội hiện đại, khi nhu cầu nắm bắt thông tin cá nhân, quan hệ xã hội hay các hoạt động bí mật ngày càng gia tăng, dịch vụ thám tử tư dần trở thành một khái niệm quen thuộc. Tuy nhiên, phía sau lớp vỏ hào nhoáng ấy lại ẩn chứa nhiều câu hỏi nhức nhối: Liệu đây có phải là một nghề hợp pháp? Vì sao dịch vụ này vẫn hoạt động nhưng chưa từng được cấp phép chính thức? Và quan trọng hơn cả, ranh giới mong manh giữa “hỗ trợ khách hàng” và “xâm phạm đời tư” được pháp luật nhìn nhận thế nào?

Chính sự mập mờ trong khung pháp lý, cùng với hàng loạt hệ lụy đã từng xảy ra, khiến dịch vụ thám tử tư trở thành một chủ đề vừa gây tò mò, vừa đầy tranh cãi. Việc tìm hiểu rõ các quy định liên quan không chỉ giúp người đọc nhận diện đúng bản chất của ngành nghề này, mà còn là lời cảnh báo cho bất kỳ ai đang có ý định sử dụng hoặc tham gia cung cấp dịch vụ.

Dịch vụ thám tử tư có phải là ngành nghề kinh doanh có điều kiện tại Việt Nam?

Dịch vụ thám tử tư hiện nay không thuộc nhóm ngành nghề kinh doanh có điều kiện theo quy định tại Phụ lục IV Luật Đầu tư 2020. Điều đó có nghĩa là hoạt động thám tử tư không cần đáp ứng các điều kiện đặc thù như những ngành nghề có điều kiện khác. Đồng thời, ngành này cũng không nằm trong danh mục cấm kinh doanh.

Tuy nhiên, pháp luật Việt Nam chưa ban hành một khung pháp lý riêng để điều chỉnh trực tiếp hoạt động thám tử tư. Vì vậy, các cá nhân, tổ chức khi tham gia kinh doanh dịch vụ này vẫn phải tuân thủ đầy đủ các quy định pháp luật hiện hành, đặc biệt là quyền về đời sống riêng tư, bí mật cá nhân và bí mật gia đình được bảo vệ bởi Hiến pháp và Bộ luật Dân sự.

Cụ thể, việc thu thập, sử dụng hoặc công khai thông tin liên quan đến đời sống riêng tư của cá nhân chỉ được phép khi có sự đồng ý của chính người đó. Mọi hành vi vượt quá phạm vi cho phép, như xâm phạm lợi ích quốc gia, quyền riêng tư hay danh dự nhân phẩm của cá nhân, tổ chức khác, đều có thể bị xử lý theo quy định pháp luật.

Tóm lại, mặc dù dịch vụ thám tử tư không phải là ngành nghề kinh doanh có điều kiện và không bị cấm, nhưng việc hoạt động trong lĩnh vực này vẫn tiềm ẩn nhiều rủi ro pháp lý. Các chủ thể kinh doanh cần đặc biệt lưu ý đến việc tuân thủ các quy định bảo vệ quyền riêng tư, tránh để xảy ra vi phạm dẫn đến bị xử lý theo pháp luật.

Lý do dịch vụ thám tử tư chưa được cấp phép rõ ràng

Dịch vụ thám tử tư tại Việt Nam hiện nay vẫn còn tồn tại nhiều vướng mắc về mặt pháp lý, dẫn đến việc chưa được cấp phép chính thức. Có thể lý giải điều này qua một số nguyên nhân sau:

1. Chưa có văn bản pháp luật cụ thể điều chỉnh

Hiện tại, Việt Nam chưa ban hành quy định pháp luật riêng biệt để giải thích và quản lý hoạt động của thám tử tư. Thực tế cho thấy nhu cầu về dịch vụ cung cấp thông tin là có thật, nhưng ranh giới giữa việc hỗ trợ hợp pháp và hành vi xâm phạm đời sống riêng tư, bí mật cá nhân lại rất mong manh. Chính vì vậy, cơ quan chức năng vẫn chưa đưa ra quyết định rõ ràng về việc có nên chính thức thừa nhận loại hình dịch vụ này hay không.

2. Đã có mã ngành nghề nhưng chưa có hướng dẫn chi tiết

Theo luật gia Phạm Văn Chung, năm 2018 Thủ tướng Chính phủ đã ban hành mã ngành nghề dịch vụ điều tra (803 – 8030 – 80300), trong đó bao gồm cả dịch vụ điều tra và thám tử. Điều này đồng nghĩa với việc các hoạt động của thám tử tư nhân đều thuộc nhóm ngành nghề này. Tuy nhiên, Luật Đầu tư 2020 không xếp nghề này vào danh mục cấm kinh doanh, cũng không coi là ngành nghề kinh doanh có điều kiện về an ninh trật tự. Mặc dù vậy, cho đến nay, chưa có văn bản hướng dẫn chi tiết nào được ban hành, khiến cơ quan quản lý chưa thể cấp phép hoạt động chính thức.

3. Hoạt động trong “kẽ hở” pháp lý

Do thiếu quy định cụ thể, dịch vụ thám tử tư hiện tại phần lớn tồn tại dưới dạng “chui”, hoạt động bằng nhiều cách né luật, lách luật. Hầu hết các đơn vị không có văn phòng hay địa chỉ rõ ràng, chỉ quảng cáo trên mạng, giao dịch qua điện thoại và hẹn gặp tại quán cà phê. Theo quy định, dịch vụ điều tra thuộc nhóm ngành nghề phải đăng ký thành lập doanh nghiệp và có giấy phép kinh doanh. Vì vậy, việc hoạt động mà không có giấy phép có thể bị xử phạt từ 50 – 100 triệu đồng.

4. So sánh với một số loại hình khác

Ông Chung cũng dẫn chứng, tình trạng này tương tự như mô hình kinh doanh đặt cược đua ngựa, đua chó hay cá cược bóng đá quốc tế. Dù đã có quy định pháp luật ghi nhận, nhưng do chưa có văn bản hướng dẫn cụ thể nên các loại hình này vẫn chưa thể triển khai hợp pháp trên thực tế.

Các quy định pháp luật liên quan thám tử tư cần tuân thủ

Dịch vụ thám tử tư tại Việt Nam tuy không bị cấm kinh doanh, nhưng để hoạt động hợp pháp, cá nhân và tổ chức cung cấp dịch vụ này bắt buộc phải tuân thủ các quy định pháp luật hiện hành. Những nguyên tắc pháp lý quan trọng mà thám tử tư cần đặc biệt lưu ý bao gồm:

1. Quyền riêng tư cá nhân được pháp luật bảo vệ tuyệt đối

Theo Điều 38 Bộ luật Dân sự 2015, quyền riêng tư, bí mật đời sống cá nhân và gia đình là bất khả xâm phạm. Điều này có nghĩa là mọi hành vi thu thập, sử dụng hoặc công khai thông tin liên quan đến đời sống riêng tư, bí mật cá nhân chỉ được phép thực hiện khi có sự đồng ý của chính người đó. Nếu thám tử tư thu thập dữ liệu mà không có sự cho phép thì hành vi này được coi là vi phạm pháp luật.

2. Nguyên tắc tự do kinh doanh theo Hiến pháp và Luật Đầu tư

Hiến pháp 2013 khẳng định mọi cá nhân, tổ chức đều có quyền tự do kinh doanh trong những ngành nghề không bị pháp luật cấm. Cùng với đó, Điều 6 Luật Đầu tư 2020 đã quy định dịch vụ thám tử tư không nằm trong danh mục cấm kinh doanh. Do vậy, xét về nguyên tắc, thám tử tư có thể được coi là một ngành nghề hợp pháp. Tuy nhiên, việc hoạt động phải đặt trong khuôn khổ pháp luật, không được xâm phạm đến quyền con người và lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân khác.

3. Trách nhiệm pháp lý khi xâm phạm bí mật đời tư

Trong trường hợp bí mật thông tin về đời sống riêng tư hoặc bí mật gia đình bị tiết lộ, cả người cung cấp thông tin (thám tử tư) và người tiếp nhận thông tin đều có thể bị xử lý theo quy định pháp luật.

Xử phạt hành chính: Theo Điều 51.2(a) Nghị định 163/2013/NĐ-CP, hành vi tiết lộ hoặc phát tán tài liệu bí mật đời tư của thành viên gia đình nhằm xúc phạm danh dự, nhân phẩm có thể bị phạt tiền từ 1.000.000 đến 1.500.000 đồng.

Truy cứu trách nhiệm hình sự: Người vi phạm còn có thể bị xử lý theo tội danh “Xâm phạm bí mật hoặc an toàn thư tín, điện tín, điện thoại hoặc các hình thức trao đổi thông tin riêng tư khác”, với mức hình phạt cao nhất từ 01 đến 03 năm tù nếu việc tiết lộ thông tin gây tổn hại nghiêm trọng đến danh dự, nhân phẩm hoặc uy tín của cá nhân.

Hậu quả khi hoạt động không tuân thủ pháp luật

Dịch vụ thám tử tư ở Việt Nam hiện nay tồn tại nhiều rủi ro pháp lý và xã hội do chưa có khung pháp luật rõ ràng để quản lý. Việc hoạt động tự phát, thiếu sự kiểm soát của cơ quan chức năng đã dẫn đến không ít hệ lụy tiêu cực, ảnh hưởng trực tiếp đến người thuê dịch vụ, chính thám tử và trật tự xã hội.

1. Nguy cơ bị xử lý hình sự

Theo quy định pháp luật, mọi hành vi thu thập, cung cấp hoặc sử dụng thông tin đời tư, bí mật cá nhân khi chưa có sự đồng ý của chủ thể đều có thể bị xử phạt hành chính hoặc truy cứu trách nhiệm hình sự. Điều này đồng nghĩa với việc các cá nhân hoặc tổ chức thám tử tư nếu hoạt động “chui”, cung cấp dịch vụ trái pháp luật, sẽ phải đối diện với chế tài nghiêm khắc.

2. Hoạt động “chui” tiềm ẩn nhiều rủi ro

Do thiếu cơ chế cấp phép và giám sát, phần lớn dịch vụ thám tử tư hiện nay chỉ quảng cáo trên mạng, giao dịch qua điện thoại và hẹn gặp tại quán cà phê. Hoạt động trong “kẽ hở” pháp lý khiến việc quản lý thuế, giám sát hoạt động gần như không thể thực hiện. Điều này vừa gây thất thu ngân sách, vừa tiềm ẩn nguy cơ biến tướng thành những hành vi vi phạm pháp luật.

3. Hệ lụy nghiêm trọng cho khách hàng

Thực tế cho thấy đã có nhiều vụ việc liên quan đến việc thám tử biến tướng thành công cụ tội phạm. Một số băng nhóm lợi dụng danh nghĩa thám tử để thu thập, cắt ghép hình ảnh nhạy cảm rồi tống tiền nạn nhân. Điển hình, Công an TP.HCM từng tiếp nhận nhiều đơn tố giác từ các cá nhân có địa vị xã hội, bị đe dọa sẽ phát tán hình ảnh riêng tư lên mạng nếu không chuyển cho chúng khoản tiền lên tới 80.000 USDT (hơn 2 tỷ đồng). Những hành vi này gây tổn hại nặng nề đến uy tín, danh dự và cuộc sống của người bị hại.

4. Sự thừa nhận pháp lý – có cần thiết?

Mặc dù tiềm ẩn nhiều rủi ro, song không thể phủ nhận rằng dịch vụ thám tử tư cũng đáp ứng được một phần nhu cầu thực tế của người dân và doanh nghiệp. Nhiều trường hợp thuê thám tử để tìm kiếm người mất tích, thu thập thông tin phục vụ điều tra dân sự hoặc bảo vệ quyền lợi chính đáng. Chính vì vậy, nhiều ý kiến cho rằng Nhà nước cần sớm ban hành văn bản quy phạm pháp luật điều chỉnh hoạt động này, quy định rõ tiêu chuẩn hành nghề, giới hạn phạm vi công việc, cũng như cơ chế giám sát chặt chẽ.

Kết luận

Dịch vụ thám tử tư ở Việt Nam không bị pháp luật cấm nhưng cũng chưa được cấp phép hoạt động chính thức do thiếu khung quy định cụ thể. Điều này dẫn đến việc loại hình dịch vụ này tồn tại trong trạng thái “nửa hợp pháp, nửa phi chính thức”, dễ gây rủi ro cho cả khách hàng lẫn người hành nghề.

Thực tế cho thấy, nhu cầu sử dụng dịch vụ thám tử là có thật, nhưng nếu không có hành lang pháp lý rõ ràng, hoạt động này dễ bị lợi dụng để xâm phạm quyền riêng tư, thậm chí biến tướng thành công cụ phạm tội. Vì vậy, để vừa đáp ứng nhu cầu xã hội, vừa bảo đảm trật tự an toàn và quyền lợi của công dân, Nhà nước cần sớm xem xét ban hành các quy định chi tiết, tiêu chuẩn hành nghề và cơ chế giám sát chặt chẽ.

Một khi có sự quản lý minh bạch và hệ thống pháp luật đầy đủ, dịch vụ thám tử tư không chỉ hoạt động hợp pháp mà còn có thể trở thành công cụ hỗ trợ hữu ích cho người dân và doanh nghiệp trong khuôn khổ luật định.